فلوسایتومتری چیست؟

فلوسایتومتری یک تست آزمایشگاهی است که برای تجزیه و تحلیل ویژگی‌های سلول‌ها یا ذرات استفاده می‌شود. در طول فرآیند، نمونه‌ای از سلول‌ها یا ذرات در مایع معلق می‌شود و به دستگاه فلوسایتومتر تزریق می‌شود. تقریباً 10000 سلول را می‌توان در کمتر از یک دقیقه توسط رایانه تجزیه و تحلیل و پردازش کرد.

فلوسایتومتری برای چه مواردی استفاده می‌شود؟

به طور خاص، فلوسیتومتری در تحقیقات برای اهداف مختلفی استفاده می‌شود، از جمله:

شمارش سلول

مرتب‌سازی سلولی

تعیین عملکرد سلول

تعیین خصوصیات سلولی

شناسایی میکروارگانیسم‌ها مانند باکتری، قارچ یا مخمر.

یافتن نشانگرهای زیستی (خصوصیاتی که عملکرد طبیعی را نشان می‌دهد).

تشخیص و درمان بالقوه سرطان خون و مغز استخوان.

چه زمانی آزمایش فلوسایتومتری ضروری است؟

فلوسایتومتری برای مشخص کردن و شمارش انواع گلبول‌های سفید خون در ارزیابی بیماری‌های عفونی، اختلالات خودایمنی یا نقص ایمنی استفاده می‌شود. همچنین برای تشخیص و طبقه‌بندی لوسمی یا لنفوم استفاده می‌شود. فلوسایتومتری معمولاً پس از شمارش کامل خون (CBC) یا اسکن گلبول‌های سفید (WBC) انجام می‌شود. مخصوصا زمانی که آزمایش اولیه افزایش تعداد لنفوسیت‌ها، تعداد سلول‌های غیر طبیعی یا وجود سلول‌های خونی نابالغ را نشان دهد. مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاهی از فلوسایتومتری برای پیش‌بینی میزان تهاجمی سرطان و کمک به تعیین اینکه آیا سرطان به درمان خاصی پاسخ می دهد یا خیر، استفاده می‌کنند. همچنین می‌تواند به شما بگوید که آیا بیماری پس از درمان، برگشته یا برنگشته است.

فلوسایتومتری ممکن است هر زمان که پزشک شما نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در مورد سلول‌های داخل بدن شما داشته باشد، استفاده ‌شود. این نوع آزمایش می‌تواند تعداد سلول‌های ایمنی را بررسی کند، وضعیت چرخه سلولی شما را ارزیابی کند، سلول‌های سرطانی را شناسایی کند یا حتی DNA شما را تجزیه و تحلیل کند. محققان هر زمان که بخواهند درباره پیچیدگی‌های برخی شرایط و بیماری‌ها بیشتر بدانند، از فلوسایتومتری استفاده می‌کنند.

چه کسی فلوسایتومتری را انجام می‌دهد؟

تکنسین‌های آزمایشگاه یا پاتولوژیست‌ها فلوسایتومتری را انجام می‌دهند. این آزمایش به نمونه‌ای از خون، مغز استخوان، بافت یا سایر مایعات بدن نیاز دارد.

جزئیات تست

فلوسایتومتری چگونه کار می‌کند؟

نمونه خون، مغز استخوان یا سلول‌های بافتی در یک سوسپانسیون قرار می‌گیرد و به دستگاه فلوسایتومتر تزریق می‌شود. سلول‌ها در یک خط فایل مرتب می‌شوند و سپس از مقابل پرتوی لیزر، نور پراکنده و نور فلورسنت عبور می کنند. سپس سلول‌ها شمارش و دسته‌بندی می‌شوند. داده‌ها در رایانه ذخیره می‌شوند و از طریق هیستوگرام یا نمودار نقطه‌ای گزارش می‌شوند.

فلوسایتومتری چند رنگ

اگر انواع مختلف سلول‌ها به طور همزمان مورد آزمایش قرار بگیرند، مانند سلول‌های خونی و بافتی، فلوسایتومتری چند رنگ یک رویکرد مفید است. انواع سلول‌های خاص با رنگ فلورسنت مشخص می‌شوند. سپس دستگاه فلوسایتومتر سلول‌ها را بر اساس نوع و رنگ مرتب می‌کند.

گیتینگ فلوسایتومتری

“Gating” یک اصل اساسی در فلوسایتومتری است. این به فرآیند شناسایی و پالایش یک جمعیت سلولی خاص اشاره دارد. برای انجام این کار، آسیب‌ شناس می‌تواند ناحیه‌ای را در نمودار تولید شده توسط کامپیوتر انتخاب کند. این به دستگاه فلوسایتومتری می‌گوید که کدام سلول‌ها را به تجزیه و تحلیل ادامه دهد و کدام سلول‌ها را متوقف کند.

قبل از تست فلوسایتومتری چه انتظاری باید داشته باشم؟

معمولاً قبل از انجام آنالیز فلوسایتومتری نیازی به آماده سازی نیست مگر اینکه پزشک به شما دستورالعمل خاصی بدهد. شما به سادگی به آزمایشگاه مراجعه خواهید کرد، جایی که آنها نمونه خون، مغز استخوان یا بافت را دریافت خواهند کرد.

بعد از تست فلوسایتومتری چه انتظاری باید داشته باشم؟

هنگامی که تست فلوسایتومتری کامل شد، پزشکان مربوطه نتایج را تجزیه و تحلیل خواهند کرد. آنها یک قرار ملاقات تعیین می‌کنند تا در مورد یافته‌های خود با شما صحبت کنند.

خطرات فلوسایتومتری چیست؟

هیچ خطر شناخته‌شده‌ای برای انجام تست فلوسایتومتری وجود ندارد.

نتایج و پیگیری

نتایج فلوسایتومتری چگونه تفسیر می‌شوند؟

یک پاتولوژیست نتایج فلوسایتومتری شما را تفسیر می‌کند و یافته‌های خود را در یک گزارش آزمایشگاهی جامع قرار می‌دهد. نتایج تجزیه و تحلیل فلوسایتومتری و همچنین سابقه پزشکی، علائم و آخرین معاینه فیزیکی نیز در این گزارش در نظر گرفته می‌شوند.

پزشک به نشانگرها (آنتی‌ژن‌ها) روی سلول‌های شما نگاه می‌کند. یک سلول سالم الگویی از آنتی‌ژن‌ها را نشان می‌دهد که با نوع و بلوغ سلول مطابقت دارد. یک سلول غیرطبیعی الگوهای مختلفی را نشان می‌دهد که ممکن است وجود لوسمی، لنفوم یا سایر بیماری‌ها را نشان دهد. نتایج غیر طبیعی معمولاً در حضور موارد زیر مشاهده می‌شود:

مولتیپل میلوما

لنفوم های غیر هوچکین(هم سلول B و هم سلول T)

لوسمی میلوئید حاد

لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL)

لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL)

پس از اعلام نتایج آزمایش چه اتفاقی می‌افتد؟

پزشک، نتایج فلوسایتومتری شما را به تفصیل مورد بحث قرار می‌دهد و در مورد گزینه‌های درمانی احتمالی صحبت می‌کند. آزمایش فلوسایتومتری می‌تواند به تیم پزشکی بگوید که وضعیت شما تا چه حد تهاجمی است، چقدر احتمال دارد که یک درمان خاص موثر باشد و چقدر احتمال دارد که وضعیت شما پس از تکمیل درمان عود کند. هنگام صحبت در مورد درمان احتمالی شما، همه‌ی این عوامل در نظر گرفته می‌شود.​

منابع

Delmonte OM, Fleisher TA. Flow cytometry: Surface markers and beyond. (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30170120/) J Allergy Clin Immunol. 2019 Feb;143(2):528-537. doi: 10.1016/j.jaci.2018.08.011. Epub 2018 Aug 28. PMID: 30170120.

McKinnon KM. Flow Cytometry: An Overview. (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29512141/) Curr Protoc Immunol. 2018 Feb 21;120:5.1.1-5.1.11. doi: 10.1002/cpim.40. PMID: 29512141; PMCID: PMC5939936.

Robinson JP. Overview of Flow Cytometry and Microbiology. (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30040224/) Curr Protoc Cytom. 2018 Apr;84(1):e37. doi: 10.1002/cpcy.37. PMID: 30040224.

Shapiro HM. Flow Cytometry: The Glass Is Half Full. (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29071672/) Methods Mol Biol. 2018;1678:1-10. doi: 10.1007/978-1-4939-7346-0_1. PMID: 29071672.